ایران دریلینگ: تلاش در جهت مدیریت ریسک‌های حفاری ‌می‌تواند دستاوردهای قابل توجهی در جهت به حداقل رساندن هزینه‌ها و بهبود سرعت حفاری داشته باشد.  از این محققان کشور با کمک گرفتن از روش زمین آماری کریجینگ و تهیه یک نقشه سه بعدی از سرعت حفاری در تمام میدان نحوه صحیح اجرای مراحل مدیریت ریسک حفاری در جهت بهینه سازی عملیات را بررسی کردند. به گزارش ایران دریلینگ بخش حفاری به عنوان کلید فتح مخازن نفتی را، شاید بتوان مهمترین و پرچالشترین بخش از مراحل توسعه مخازن نفتی دانست؛ که بخش عمده ای از هزینه‌های توسعه مخازن را به خود اختصاص ‌می‌دهد. کاهش هزینه‌های حفاری و به حداقل رساندن آن‌ها گامی مهم در جهت به حداقل رساندن هزینه‌های توسعه ای میدان به خصوص در شرایط نامناسب قیمت نفت است. اخیرا برای کمک به بهینه سازی عملیات حفاری از مدل سازی حفاری چاه‌ها کمک گرفته ‌می‌شود؛ از این رو محققان پژوهشگاه صنعت نفت با همکاری دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه صنعت نفت، با استفاده از روش کریجینگ و از روی داده‌های مشاهده ای، میزان داده‌های نامعلوم را تخمین زده و مدل مناسبی از عملیات حفاری ارائه دادند.

در این روش فرض اصلی آن است که موقعیت نقاط (داده‌های عددی) نسبت به هم عامل موثر در تعیین مقدار نقاط نامعلوم به شمار ‌می‌روند. مدیریت ریسک بخش جدا نشدنی در موفقیت یک پروژه است که اگر طی فعالیت یک پروژه به موقع آغاز شود، سودمند بوده و ‌می‌تواند ابزار قدرتمندی برای شناسایی زود هنگام ضعف‌ها باشد تا تیم مدیریت بتواند برنامه‌های عملیاتی را جهت اداره کردن ریسک‌ها سازماندهی نموده و از تبدیل شدن آنها به مسئله ای بزرگ در آینده جلوگیری کند. مدیریت ریسک دارای مراحل مختلفی شامل چهار مرحله شناسایی، ارزیابی، اولویت بندی و برنامه ریزی است. در تمام مراحل تحقیق پژوهشگران از داده‌های یکی از مخازن جنوب غرب کشور استفاده شده است که دارای حفاری پیچیده و پر ریسک است.

شناسایی و اولویت بندی ریسک
در گام اول محققان با مطالعه گزارشات حفاری روزانه در این منطقه داده‌های اولیه جهت ارزیابی را ایجاد کردند. در مرحله بعد داده‌های بدست آمده را بر اساس در دوبعد شدت تاثیر ریسک و احتمال به وقوع پیوستن آن کمی سازه کردند. پس از کمی سازی ریسک‌ها، برای برجسته کردن ریسک‌های پر اهمیت، اولویت بندی ریسک‌ها مدنظر قرار ‌می‌گیرد. حاصل مرحله اولویت بندی، ایجاد یک لیست شامل ترتیب اهمیت آن‌هاست که به آن فرم جامع حفاری گفته ‌می‌شود.

ارزیابی ریسک
در مخزن مطالعه شده چهار چالش اصلی هرزروی گل، ورود جریان به داخل چاه، مشکلات سیمانکاری و مشکلات مربوط به لوله‌های حفاری شناسایی شده است. این چالش‌ها برای هر مخزن متفاوت است. چالش‌های ذکر شده در مرحله شناسایی و سپس مورد ارزیابی قرار گرفته اند.

برنامه ریزی
در ادامه کار محققان برنامه ریزی برای مقابله با ریسک‌ها، با تمرکز بر اجتناب از وقوع ریسک‌ها و حفاری از مسیر دارای حفاری کم چالش در دستور کار قرار گرفته است. مفهوم اجتناب از وقوع ریسک آن است که افراد در مواجهه با مسیرهای با سودآوری یکسان، مسیری را انتخاب کنند که چالش کمتری داشته باشد. برای تهیه نقشه ای از میدان که بتواند مسیرهای با میزان ریسک حداقل را نشان دهد، از پارامترهای سرعت میانگین حفاری و میزان زمان ازدست رفته استفاده شده است.

ریسک فرم جامع حفاری
در نهایت حاصل این مراحل در ریسک فرم جامع حفاری تمامی چالش‌ها به ترتیب اولویت و بر اساس دو پارامتر شدت تأثیر و احتمال بیان شده اند.

طراحی مسیر چاه
مسیر چاه بایستی به گونه ای طراحی شود که حفاری در حداقل زمان ممکن و با کمترین میزان ریسک حفاری صورت گیرد. یک نقشه سه بعدی از سرعت میانگین حفاری در تمام میدان مطالعه شده، طراحی شده است  برای طراحی این نقشه، سرعت میانگین حفاری در چاه‌های گذشته به عنوان نقطه‌هایی با داده‌های معلوم در نظر گرفته و با استفاده از روش کریجینگ، نقطه‌های با داده‌های نامعلوم تخمین زده شده است. هر چه تعداد چاه‌های حفاری شده در گذشته بیشتر باشد، دقت نقشه تهیه شده بالاتر ‌می‌رود. ریسک فرم جامع حفاری بدست آمده، ریسک‌های جدی و ضروری برای مطالعه را سازندهای مختلف به خوبی معرفی ‌می‌کند و از طرف دیگر قادر است ریسک‌هایی را که قابل چشم پوشی است بیان کند. بدون ارزیابی و اولویت بندی ریسک‌ها، اهمیت چالش‌ها به خوبی مشخص نیست و همین امر باعث ‌می‌شود که آثار فاجعه باری در عملیات حفاری به جا بماند. همچنین نقشه سه بعدی بدست آمده ابزاری کارا و مفید برای تعیین مسیر حفاری‌های آینده بر اساس مدیریت ریسک‌ها در اختیار مهندسان قرار ‌می‌دهد.

متن کامل پژوهش علی طهماسبی، نادر دشتی، سید شهاب آیت الهی و ریاض خراط در شمار آخر نشریه علمی-پژوهشی ژئومکانیک نفت به چاپ رسیده است.